Jajnici (ili ženske gonade) predstavljaju dve žlezde, pozante i kao ovarijumi koji zajedno sa uterusom, falopijevim tubama ( jajovodi ili tubusi materice), vaginom i vulvom formiraju ženski reproduktivni trakt.
Šta je ovarijum?
Ovarijum (ili ženski gonadi) su dve žlezde u obliku badema, lokalizovane na obe lateralne strane uterusa.
Kod odraslih žena jajnici su dužine oko 4 cm, širine oko 2 cm i debljine 1 cm. Povezani su preko ligamenata sa matericom i jajovodnim tubusima što im omogućava pokretljivost, dok se njihova veličina smanjuje sa godinama starosti.
Tokom različitih životnih faza jajnici nisu uvek iste veličine: kod devojčica su manje veličine i pokazuju tendenciju atrofije tokom godina. Kod žena nakon višestrukih trudnoća, najčešće su veći nego uobičajeno.
Svaki jajnik poseduje dva pola: gornji pol (tubalni), koji povezuje infundibulum sa jajovodom; donji pol (uterusni) koji je tanji i pridružuje se uterus preko utero-ovarijalnog ligamenta.
Postoje dva sloja tkiva koja formiraju ovarijume: unutrašnji sloj, ili medularni deo koji je bogat u gustom vezivnom tkivu i krvnim sudovima radi nutritivne i kiseonične potpore; spoljašnji sloj ovarijuma, kortikalni deo, deo koji čini oko dve trećine celokupnog tkiva žlezde sadži sve folikule ovarijuma u različitim stadijumima zrelosti čak i mesecima nakon menstrualnog ciklusa i može se stimulisati maturacijom oocita i posledičnom ekspulzijom jajne ćelije koja je od vitalnog značaja za reprodukciju.
Koja je funkcija ovarijuma ?
Ovarijumi učestvuju u dvojnim mehanizmima: pored produkcije jajnih ćelija, predstavljaju nezamenljiv faktor u reprodukciji (gametogeneza), sekreciji seksualnih hormone (estrogen, progesteron i manja količina androgena) koji regulišu sve stadijume ženskog reproduktivnog sistema (endokrine funkcije).
Svakog meseca ovarijumi oslobađaju sazrelu jajnu ćeliju koja je spreman za oplođenje. Tokom njenog napuštanja ovarijalnog folikula, jajna ćelija migrira ka falopijevoj tubi (ili tubi uterusnoj tubi); nakon otpuštanja jajne ćelije, folikul postaje žuto telo i započinje sekreciju estrogena i progesterona do moemnta ferrtilizacije jajne ćelije.
Ovo se prepoznaje kao proces ovulacije koji je stimulisan hipotalamusom, što signalizira hipofizu da proizvodi folikle-stimulativne hormone (FSH) kako bi stimulisao folikle jajnika za proizvodnju estrogena. U međuvremenu, hipofizna žlezda počinje da oslobađa luteinizujući hormon (LH) kako bi se olakšalo otpuštanje jajeta u jajovitsku tubu. Proces se uočava kao ovulatorni proces stimulisan hipotalamusnim signalima što aktivira hipofizu da sekretuje folikulo-stimulirajući hormon (FSH) radi dalje sinteze jajnih folikula za produkciju estrogena. U međuvremenu, pituitarna žlezda započinje oslobađanje luteinizirajućeg hormona (LH) radi olakšavanja oslobađanja jajne ćelije u falopijeve tube.
Na kraju menstualnog ciklusa, u slučaju da ne dođe do fertilizacije, žuto telo regresira i jajna ćelija se eliminiše putem menstualne krvi. Ako do oplođenja jajne ćelije ipak dođe, jajna ćelija prolazi kroz tubuse ka uterusu u cilju implantacije i oplodnje.
Postoji aproksimativno 1 do 2 miliona jajnih ćelija prisutnih na rođenju. Ipak, samo 300 do 500 jajnih ćelija podleći će ovulaciji i sazreti u cilju dalje piprem za fertilizaciju.
Tokom starenja preostale jajne ćelije smanjuju se po funkciji i broju sve do menopauze kada njihov broj postaje minimalan.
