Šta su kapilari?
Kapilari su najmanji krvni sudovi cirkulatornog sistema u ljudskom telu. Ovi krvni sudovi odgvorni su za distribuciju krvi obogaćene kiseonikom od arterija do tkiva u telu, kao i vraćanje deoksigenizovane krvi iz tkiva nazad u vene. U zavisnoti od toga gde se nalaze, dimenzije kapilara mogu se znatno razlikovati. Manji kapilari, prečnika između 5 i 10 mikrometara (jedan mikrometar predstavlja hiljaditi deo milimetra i obeležava se simbolom “uM”), obično se nalaze u plućima, mrežnjači i vlaknastim mišićima. Veći kapilari prečnika između 25 i 30 mikrometara uglavnom se nalaze unutar žlezda kao i u koštanoj srži.
Prvi čovek koji je definisao kapilare kao mikroskopske cilindrične krvne sudove bio je Marselo Malpigi, fizičar i biologičar poreklom iz Italije. Otkrio ih je u 17. veku i nazvao kapilarima zbog njihove suptilnosti i neuočljivosti. Malpigi je takođe bio i prvi čovek koji je otkrio vezu između arterija i vena, a smatra se i da je bio prvi čovek koji je posmatrao crvena krvna zrnca kroz mikroskop.
Venski sistem, koji se sastoji od velikih vena, srednjih vena i malih venula, i arterijski sistem, koji se sastoji od velikih arterija, srednjih arterija i malih arteriola, račvaju se u manje krvne sudove. Ovi produžeci oba cirkulatorna sistema postaju sve manji i manji dok ne dostignu veličinu kapilara. U kapilarima se dešava razmena nutrijenata i otpadnih proizvoda. Više manjih kapilara se spaja i širi dok ne postanu venule. Ove venule se razvijaju u vene, koje se nadovezuju na velike vene i vraćaju krv nazad u srce.
U telu se nalazi bezbroj kapilara, od kojih je većina funkcionalno. Ti funkcionalni kapilari predstavljaju osnovni deo vaskularnog sistema u ljudskom telu. Za razliku od ostalih krvnih sudova (arterija, arteriola, vena i venula) čija je jedina funkcija prenošenje krvi kroz telo, kapilari omogućavaju respiratornu i metaboličku razmenu između krvi i međućelijske tečnosti. Kapilari koji potiču iz arterija omogućavaju dovođenje kiseonika i nutrijenata u tkiva i organe, dok su kapilari koji potiču iz vena odgovorni za odvođenje otpadnih proizvoda iz tkiva i organa. Ono što omogućava rad kapilara je njihova specifična unutrašnja struktura zbog koje se oni znatno razlikuju od arterija i vena. Unutrašnji zidovi kapilara sastoje se od jednog sloja pljosnati endotelijalnih ćelija koje ih čine propustljivim. Pored guste mreže kapilara koja se nalazi između vena i arterija, mreže kapilara postoje i između dve vene kao i između dve arterije. Mreže kapilara koje se nalaze između dve arterije nazivaju se arterjskim, dok se mreže kapilara koje se nalaze između vena nazivaju venskim mrežama.
Prilikom formiranja mreža kapilara može doći do pojave određenih bolesti. Stvaranje dodatnih kapilara i većih krvnih sudova (angiogeneza) je jedan od najefikasnijih mehanizama putem koga se ćelije raka umnožavaju. Poremećaji koji nastaju u kapilarima mrežnjače doprinose pogoršavanju makularne degeneracije koja nastaje kao posledica starenja. Sa druge strane, smanjena gustina kapilarne mreže povećava rizik od kardiovaskularnih bolesti poput povišenog krvnog pritiska, povišenog nivoa holesterola, kao i koronarne bolesti srca. Kardiovaskularne bolesti koje nastaju kao posledica razređivanja kapilarne mreže mogu dovesti do pojave komplikacija poput srčane isuficijencije i aritmije.
Koja je funkcija kapilara?
Kapilari omogućavaju respiratornu i metaboličku razmenu između krvi i međućelijske tečnosti. Kapilari koji potiču iz arterija omogućavaju dovođenje kiseonika i nutrijenata u tkiva i organe, dok su kapilari koji potiču iz vena odgovorni za odvođenje otpadnih proizvoda iz tkiva i organa.
