Šta je jednjak?
Jednjak je mišićno sluzokožni kanal cevastog oblika koji pripada sistemu organa za varenje. Jednjak, odnosno ezofagus, transportuje hranu od ždrela do želuca. Sažvakana hrana koju su enzimi iz pljuvačke delimično svarili, puten jednjaka stiže do želuca gde se nastavlja proces prerade i varenja. U zidovima želuca nalaze se snažni mišići koji svojim kontrakovanjem omogućavaju ulaz hrane, njeno kretanje dužinom jednjaka, kao i njeno istiskivanje u želudac.
Sa stanovišta strukture jednjaka, ovaj organ sastoji se iz tri različita dela – spoljnog sloja vezivnog tkiva i dve vrste mišića. Gornja trećina jednjaka izgrađena je od poprečno prugastih mišića, dok je donji deo jednjaka izgrađen od glatkih mišića. Središnji deo ovog organa izgrađen je od jedinstvene kombinacije ove dve vrste mišića.
Jednjak je dugačak između 22 i 25 cm, a počinje nastvaljanjem na ždrelo i završava se u želudačnom otvoru za jednjak. Završni otvor jednjaka udaljen je oko 42 cm od početka usne duplje. Kada hrana prolazi kroz njega, prečnik jednjaka je oko 2 cm, ali je na nekim mestima i znatno manji od toga. Kada je jednjak prazan spljoštenog je oblika i njegov kanal je u potpunosti zatvoren. Zahvaljujući specifičnoj strukturi jednjaka moguće je razlikovati delove ovog organa. Vratni deo jednjaka dugačak je oko 5 cm i od manubrijuma grudne kosti prelazi u grudni deo. Između jednjaka i pretkičmenih mišića nalazi se retroezofagealni prostor koji omogućava pokrete jednjaka prilikom gutanja. Ispred jednjaka nalazi se dušnik, dok između jednjaka i dušnika prolaze grkljanski živci. Bočno od vratnog dela jednjaka nalaze se štitna žlezda, karotidne arterije, unutrašnje jugularne vene i živci vagusa. Grudni deo jednjaka dugačak je između 15 i 20 cm, i podeljen je na donji i gornji deo. Gornji grudni deo jednjaka nalazi se iza dušnika i iznad luka aorte. Leva strana jednjaka u ovom delu dodriju levu plućnu maramicu ,dok se desna strana nalazi iza dušnika i dodiruje desnu plućnu maramicu. Donji grudni deo nalazi se iza srčane maramice i u neposrednoj blizini desne plućne arterije. Trbušni deo jednjaka počinje otvorom dijafragme kroz koji prolazi jednjak, i dugačak je između 2 i 4 cm. Ovaj deo jednjaka levkastog je oblika i završava se ušćem u želudac.
Pošto je jednjak građen samo od mišićnog, vezivnog tkiva i sluzokože relativno je mekanog sastava i na mestu kontakta sa drugim organima gradi odgovarajuća suženja. Gornje suženje jednjaka naziva se još i krikoidno, i u ovom delu jednjak je potisnut prstenastom hrskavicom grkljana. Ovo suženje nalazi se na samom početku jednjaka i prečnik mu je oko 14 mm. U srednjem delu jednjaka nalazi se aortikobronijalno suženje. Ovo suženje nastaje pritiskom luka aorte i glavne dušnice koji prolaze ispod njega, i prečnik mu je oko 16 mm. U donjem delu jednjaka nalazi se treće, odnosno dijafragmatično suženje. Ovo suženje nastaje prilikom prolaska jednjaka kroz dijafragmu, i prečnik mu je između 15 i 17 mm.
Vratni deo jednjaka delimično je povezan sa grkljanom snopovima vezivnog tkiva koji prolaze kroz traheoezofagealni mišić. Prolaz kroz ovaj mišić delimično je pokriven levim delom štitne žlezde. Grudni deo jednjaka može se podeliti u dva dela – gornji i donji. Gornji deo nalazi se iznad raskršća jednjaka sa levim bronhom, dok se donji nalazi ispod.Gornji grudni deo jednjaka povezan je sa levim bronhom mišićem koji je strukturalno veoma sličan traheoezofagealnom mišiću. Ovaj mišić naziva se bronhoezofagealni mišić. Zadnja strana jednjaka je i u kontaktu sa grudnim limfnim kanalom i venom azigos. Zadnji deo jednjaka nalazi se iza jetre u predelu abdominalne aorte.
Postoji veliki broj različitih bolesti koje se mogu javiti u predelu jednjaka i u samom jednjaku. Jedna od najčešće dijagnostikovanih bolesti jednjaka je gastroezofagealni refluks, odnosno refluks želudačnog soka. Ova bolest, koja se naziva još i gorušica, nastaje kada želudačne kiseline iz stomaka pređu u grlo zbog slabosti mišića koji zatvaraju donji deo jednjaka. Ova bolest ispoljava se osećajem peckanja ili žarenja iza donjeg dela grudne kosti koje se širi do grla.
Koja je funkcija jednjaka?
Jednjak je mišićno sluzokožni kanal cevastog oblika koji pripada sistemu organa za varenje. Jednjak, odnosno ezofagus, transportuje hranu od ždrela do želuca. Sažvakana hrana koju su enzimi iz pljuvačke delimično svarili, puten jednjaka stiže do želuca gde se nastavlja proces prerade i varenja. U zidovima želuca nalaze se snažni mišići koji svojim kontrakovanjem omogućavaju ulaz hrane, njeno kretanje dužinom jednjaka, kao i njeno istiskivanje u želudac.
