Hipofiza predstavlja malu endokrinu žlezdu koja se nalazi u samoj bazi mozga, u udubljenju koje se naziva tursko sedlo (sella turica). Hipofiza je žlezda koja hormone luči pod dejstvom hormona hipotalamusa. Ova mala žlezda, dužine oko 1 cm, povezana je sa hipotalamusom preko pituitarne peteljke, autonomnog nervnog sistema i povratne sprege endokrinih žlezda na koje deluje. Hipofiza je oduvek smatrana glavnim i najbitnijim delom endokrinog sistema zbog činjenice da hormoni koje nastaju u njoj utiču na veliki broj različitih fizioloških procesa koji se odvijaju u telu. Međutim, poslednja istraživanja pokazala su da rad hipofize skoro u potpunosti zavisi od hormona koji u nju dospevaju iz hipotalamusa, te je položaj da je je ova žlezda najbitniji deo endokrinog sistema odavno napuštena. Ova žlezda može se fiziološki podeliti na dva različita dela – prednji i zadnji. Prednji deo, odnosno prednji režanj ove žlezde naziva se adenohipofiza, dok se njen zadnji režanj naziva neurohipofiza. Između ova dva režnja nalazi se malo područje koje je gotovo zakržljalo kod većine ljudi. Ovaj deo naziva se srednji deo, odnosno pars intermedia. Iako zajedno čine hipofizu, adenohipofiza i neurohipofiza zapravo su različitog embrionalnog porekla. Prednji režanj, odnosno adenohipofiza, potiče od ćelija spoljašnjeg sloja ždrela, dok je neurohipofiza nastala iz nervnog tkiva koje potiče iz hipotalamusa.
Šta je hipofiza?
Hipofiza je najvažnija žlezda sa unutarašnjim lučenjem koja se nalazi u ljudskom organizmu. Lučenjem svojih hormona ova žlezda reguliše intenzitet lučenja ostalih žlezda sa unutrašnjim lučenjem poput štitne žlezde, nadbubrežnih žlezda i polnih žlezda. Prednji režanj hipofize, adenohipofiza, luči adenokortikotropni hormon (ACTH) koji kontrolira lučenje kortikosteroida iz nadbubrežne žlezde. Adenohipofiza takođe luči i luteinizirajući hormon (LH) i folikul stimulirajući hormon (FSH). Ova dva hormona podstiču lučenje polnih hormona u ljudskom telu. Pored toga, prednji režanj hipofize luči i tiroid stimulirajući hormon (TSH) koji podstiče lučenje tiroksina iz štitne žlezde, kao i prolaktin koji je odgovoran za lučenje mlečnih žlezda i hormona rasta. Somatotropin ili hormon rasta predstavlja hormon prednjeg režnja hipofize koji se sastoji od 191 različite aminokiseline. Njegova funkcija u organizmu je rast kostiju, a luči se tokom detinjstva. Adenohipofiza je režanj specifičan po tome što sadrži nekoliko različitih vrsta ćelija za stvaranje i lučenje hormona, pa tako za svaki hormon u adenohipofizi postoji posebna vrsta ćelije.
Zadnji režanj hipofize, odnosno neurohipofiza, luči oksitocin i vazopresin (koji se često naziva i antidiuretski hormon – ADH). Vazopresin povećava propustljivost u sabirnim kanalićima u bubrezima i povećava pritisak. Oksitocin u laktaciji podstiče lučenje mleka, uzrokuje i održava kontrakcije materice i podstiče pokrete koji dovode do porođaja. Za razliku od prednjeg režnja, neurohipofiza se nalazi pod direktnom kontrolom hipotalamusa putem nervnih vlakana. To znači da se komunikacija između zadnjeg režnja hipofize i hipotalamusa odvija bez posredstva hormona.
Svaki hormon koji se luči u hipofizi ima odgovarajući hormon koji nastaje u hipotalamusu i koji putem krvi dospeva do ćelija hipofize. Ti hormoni uglavnom stimulišu rad hipofize, i nazivaju se oslobađajućim hormonima.
Koja je funkcija hipofize?
Hipofiza predstavlja jednu od najbitnijih žlezda u endokrinom sistemu koja utiče na rad drugih žlezda u ljudskom telu.
Hipofiza je naj žlezda sa unutarašnjim lučenju ljudskom organizmu. Ona lumona reguliše intenzitet lučenja ostalih žlezda sa unutrašnjim lučenjem
