Ορισμός
Οι όγκοι της υπόφυσης είναι μη φυσιολογικές μάζες που αναπτύσσονται στον αδένα της υπόφυσης. Ο αδένας της υπόφυσης είναι ένας μικρός αδένας που βρίσκεται κοντά στον εγκέφαλο και ρυθμίζει την ισορροπία των ορμονών στο σώμα. Μερικοί όγκοι της υπόφυσης μπορούν να προκαλέσουν αυξημένη παραγωγή ορμονών ενώ άλλοι μπορούν να περιορίσουν τη φυσιολογική λειτουργία του αδένα της υπόφυσης, κάνοντας τον να παράγει χαμηλά επίπεδα ορμονών.
Οι περισσότεροι όγκοι της υπόφυσης είναι μη καρκινικές μάζες που ονομάζονται αδενώματα της υπόφυσης, και παραμένουν στον αδένα χωρίς να εξαπλώνονται σε άλλες περιοχές του σώματος. Ωστόσο, ο όγκος μπορεί να ασκήσει πίεση στα κοντινά όργανα, όπως είναι τα οπτικά νεύρα, και εν συνεχεία να περιορίσει την όρασή του πάσχοντος.
Οι πιθανές θεραπείες για τους όγκους της υπόφυσης συνήθως περιλαμβάνουν ρύθμιση των επιπέδων των ορμονών με φαρμακευτική αγωγή, περιορισμό του μεγέθους του όγκου και χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του ίδιου του όγκου.
Συμπτώματα
Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι όγκων της υπόφυσης: Τα μακροαδενώματα και τα μικροαδενώματα. Τα μακροαδενώματα είναι μεγάλοι όγκοι της υπόφυσης (περίπου ένα εκατοστό) και μπορούν να ασκήσουν πίεση στον υπόλοιπο αδένα και στα κοντινά όργανα, ενώ τα μικροαδενώματα είναι μικρότεροι όγκοι.
Τα σημεία και συμπτώματα από την πίεση εξαιτίας ενός όγκου της υπόφυσης συμπεριλαμβάνουν:
Πονοκέφαλο
Απώλεια όρασης
Ναυτία και τάση για εμετό
Ορμονικές διαταραχές
Κόπωση
Αλλαγές στον έμμηνο κύκλο μιας γυναίκας
Απώλεια τριχών του σώματος
Στυτική δυσλειτουργία
Συνεχής ανάγκη για ούρηση
Ανεπιθύμητη απώλεια ή αύξηση βάρους
Ο όγκος της υπόφυσης προκαλεί διάφορα συμπτώματα λόγω της υπερβολικής παραγωγής μιας ή περισσοτέρων ορμονών.
Αδρενοκορτικοτροπική ορμόνη – Ο όγκος μπορεί να προκαλέσει υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλή συγκέντρωση ζαχάρου στο αίμα, μυϊκή αδυναμία, εύκολο μελάνιασμα, σημάδια τεντώματος του δέρματος, λέπτυνση του δέρματος και συναισθηματικές μεταβολές.
Αυξητική ορμόνη – ο όγκος μπορεί να προκαλέσει γιγαντιαία χέρια και πόδια, υψηλά επίπεδα ζαχάρου στο αίμα, υψηλή εφίδρωση, πόνο στις αρθρώσεις, καρδιακές παθήσεις, αυξημένη τριχοφυΐα στο σώμα και υπνική άπνοια.
Προλακτίνη – ο όγκος μπορεί να προκαλέσει μη αναμενόμενη έκκριση γάλακτος, αδυναμία των οστών, απώλεια σεξουαλικής διάθεσης, πρόβλημα γονιμότητας, ακανόνιστη έμμηνο ρύση και στυτική δυσλειτουργία στους άντρες.
Θυρεοειδής – ορμόνη διέγερσης – όγκος μπορεί να προκαλέσει μη επιθυμητή απώλεια βάρους, αυξημένους καρδιακούς παλμούς, συχνές εντερικές κινήσεις, άγχος, αυξημένη εφίδρωση και αίσθηση ζέστης.
Αίτια
Η αιτία για τους όγκους της υπόφυσης παραμένει άγνωστη. Ο αδένας υπόφυσης είναι ένας μικρός αδένας που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου και ρυθμίζει την ισορροπία των ορμονών μέσα στο σώμα. Οι ορμόνες βοηθούν να ελεγχθούν σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού όπως είναι η ανάπτυξη, η αρτηριακή πίεση και η αναπαραγωγή. Η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των κυττάρων στον αδένα της υπόφυσης δημιουργεί έναν όγκο που μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι ορμόνες (μερικές θα παράγονται περισσότερο, κάποιες λιγότερο ή ίσως ακόμα και να καταστραφούν). Οι ερευνητές υποπτεύονται πως οι γενετικές μεταβολές παίζουν σοβαρό ρόλο στο πώς οι όγκοι της υπόφυσης αναπτύσσονται.
Παράγοντες κινδύνου
Αν και οι όγκοι της υπόφυσης μπορούν να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία, είναι πιο πιθανό να προσβάλουν μεγαλύτερους ενηλίκους. Οι μόνοι γνωστοί παράγοντες κινδύνου για τους όγκους της υπόφυσης είναι:
Πολλαπλή ενδοκρινής νεοπλασία τύπου 1: οικογένειες με ιστορικό αυτής της νεοπλασίας έχουν αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης όγκου στην υπόφυση
Σύνδροµο Carney: Μία γενετική πάθηση που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης όγκου στην υπόφυση
Ακρομεγαλία: μία πάθηση ενηλίκων που προκαλείται από μεγάλη ποσότητα της αυξητικής ορμόνης
Επιπλοκές
Οι πιθανές επιπλοκές που μπορούν να προκύψουν από όγκο στην υπόφυση είναι οι εξής:
Απώλεια όρασης λόγω πίεσης στα οπτικά νεύρα
Μόνιμη ορμονική ανεπάρκεια
Άποιος διαβήτης
Θεραπεία
Καθώς οι όγκοι στην υπόφυση μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα ασκώντας πίεση στον εγκέφαλο, η θεραπεία είναι πολλές φορές απαραίτητη. Οι πιθανές θεραπείες για έναν όγκο στην υπόφυση εξαρτώνται από τον τύπο του όγκου, το μέγεθός του και το πόσο πολύ έχει αναπτυχθεί μέσα στον εγκέφαλο. Οι δύο κύριες χειρουργικές τεχνικές για την καταπολέμηση των όγκων της υπόφυσης είναι:
Η ενδοσκοπική διασφηνοειδής χειρουργική προσέγγιση: χειρουργική αφαίρεση του όγκου μέσω της μύτης και χωρίς εσωτερική τομή
Κρανιοτομή: χειρουργική αφαίρεση του όγκου μέσω του πάνω μέρους του κρανίου, κάνοντας μία τομή στο κεφάλι.
Άλλες μέθοδοι θεραπείας μπορούν να περιλαμβάνουν την ακτινοθεραπεία:
Εξωτερική ακτινοβόληση: η χρήση ακτινών Χ υψηλής ενέργειας για να καταστρέψει τους όγκους. Μία σειρά από θεραπείες συνήθως πέντε φορές την εβδομάδα για ένα διάστημα τεσσάρων έως έξι εβδομάδων χορηγείται, με τον ασθενή να μην χρειάζεται να παραμείνει στο νοσοκομείο. Η θεραπεία αυτού του τύπου είναι ιδιαίτερα επωφελής αν ο όγκος επιμένει ή επιστρέψει μετά το χειρουργείο .
Στερεοτακτική ακτινοχειρουργική με Gamma Knife: πρόκειται για ακτίνες που στοχεύουν κατευθείαν πάνω στον όγκο χωρίς να γίνεται κάποια τομή. Μονάχα μία πολύ μικρή ποσότητα ραδιενέργειας έρχεται σε επαφή με τον υγιή ιστό που περιβάλλει τον όγκο, μειώνοντας τον κίνδυνο να προκληθεί βλάβη στον υγιή ιστό.
Οι μέθοδοι θεραπείας με φαρμακευτική αγωγή μπορούν να βοηθήσουν να σταματήσει η περιττή παραγωγή κάποιας ορμόνης και μερικές φορές να μειώσουν το μέγεθος κάποιων τύπων όγκων της υπόφυσης:
Φάρμακα που περιέχουν Βρωμοκρυπτίνη (Parlodel, Cycloset) και καβεργολίνη μπορούν να βοηθήσουν να θεραπευτούν οι όγκοι που επηρεάζουν την προλακτίνη (προλακτινωματα) μειώνοντας την ποσότητα της προλακτίνης που παράγεται και συχνά μειώνοντας το μέγεθος του όγκου. Πιθανές παρενέργειες μπορεί να είναι και η λιποθυμία, η υπνηλία, η τάση για εμετό, η διάρροια, η σύγχυση και η κατάθλιψη.
Φάρμακα ανάλογα της σωματοστατίνης (Sandostatin, Somatuline Depot, και άλλα) μπορούν να βοηθήσουν να μειωθεί η παραγωγή της ορμόνης και να μειώσουν το μέγεθος του όγκου. Αυτά τα φάρμακα είναι χρήσιμα αν το χειρουργείο δεν ήταν επιτυχές στο να επαναφέρει την παραγωγή ορμονών στα φυσιολογικά επίπεδα. Πιθανές παρενέργειες μπορεί να είναι στομαχόπονος, τάση για εμετό, λιποθυμία, πονοκέφαλος και διάρροια.
Παρατήρηση: Η παρατήρηση συντελείται από συνεχείς εξετάσεις που σκοπό έχουν να παρατηρούν και να ελέγχουν την αύξηση των όγκων της υπόφυσης. Άνθρωποι που είναι μεγαλύτερης ηλικίας ή σε κακή κατάσταση υγείας συνήθως επιλέγουν αυτή τη μέθοδο αν οι όγκοι δεν προκαλούν επιπλέον προβλήματα. Σε νεαρούς ενήλικες, ο όγκος παρακολουθείται προσεκτικά ώστε να φάνει εάν θα προκύψουν οποιεσδήποτε αλλαγές οι οποίες θα χρειάζονται θεραπεία, όπως χειρουργική επέμβαση.
